Czy pracodawca może zmusić do nadgodzin?

Zdarza się, że pracodawca zmuszony jest poprosić pracownika, by został po godzinach lub przyszedł w dzień wolny od pracy. Dowiedz się, czy pracownik może odmówić takiego polecenia i jaki jest limit nadgodzin w roku.

21.03.2023

Spis treści:

1. Kiedy dopuszczalne są nadgodziny? Kodeks pracy
2. Szczególne potrzeby pracodawcy, czyli kiedy pracodawca może zmusić do nadgodzin?
3. Polecenie służbowe: nadgodziny – czy pracownik może odmówić?
4. Czy pracodawca może zmusić do odbioru nadgodzin pracowników uprzywilejowanych?
5. Nadgodziny – ile płatne i czy można zaoferować zamiast tego wolne za nadgodziny?
6. Podsumowanie

Streszczenie:

Pracy w godzinach nadliczbowych nie można planować. Chociaż z reguły nadgodziny powinny być wykorzystywane w sytuacjach awaryjnych, czasami skorzystanie z innych sposobów na zwiększenie podaży pracy niż praca nadliczbowa jest trudne do zrealizowania. Pracodawca może wtedy zlecić pracownikowi odbiór nadgodzin. Obowiązuje go jednak limit nadgodzin w roku.

Co do zasady, pracownik ma obowiązek zaakceptować polecenie służbowe: nadgodziny. Jednak, jeśli pracodawca zmusza do nadgodzin kobietę w ciąży lub młodocianego, popełnia wykroczenie. Należy też pamiętać, że zostanie po godzinach, trzeba wynagrodzić dodatkiem pieniężnym albo udzieleniem czasu wolnego.

Kiedy dopuszczalne są nadgodziny? Kodeks pracy

Zgodnie z Kodeksem pracy nadgodziny to praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy. Jest ona dopuszczalna w dwóch przypadkach:

1. w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej albo usunięcia awarii,
2. w przypadku szczególnych potrzeb pracodawcy.

Pracodawcę obowiązuje także limit nadgodzin w roku. Nawet w przypadku akcji ratowniczej, pracownik nie może wyrobić ponad 48 godzin tygodniowo.

Z kolei odbiór nadgodzin przepracowanych ze względu na szczególne potrzeby pracodawcy jest ograniczony do 150 godzin w roku kalendarzowym, chyba że w regulaminie ustanowiono inaczej.

Szczególne potrzeby pracodawcy, czyli kiedy pracodawca może zmusić do nadgodzin?

Praca w godzinach nadliczbowych powinna stanowić wyjątek od reguły. Jednak ocena, czy zachodzą szczególnie uzasadnione potrzeby, należy do samego pracodawcy. Co do zasady, należy założyć, że tego typu potrzeby dotyczą sytuacji trudnych do przewidzenia. Można zaliczyć do nich także przypadek, w którym do realizacji normalnych zadań konieczne byłoby ponadwymiarowe zatrudnienie pracownika. Warunkiem jednak jest to, by dodatkowe obowiązki nie spadały ciągle na te same osoby.

Jeżeli rozważasz zatrudnienie dodatkowego pracownika, zajrzyj na Pracuj dla Firm i zapoznaj się z atrakcyjną ofertą dla małych i średnich przedsiębiorstw!

Polecenie służbowe: nadgodziny – czy pracownik może odmówić?

Praca w godzinach nadliczbowych, gdy stosowana w zgodzie z prawem, stanowi obowiązek pracownika w związku z:

• koniecznością dbania o dobro zakładu pracy,
• obowiązkiem stosowania się do poleceń przełożonych.

Czy pracodawca może zmusić do odbioru nadgodzin pracowników uprzywilejowanych?

Praca w godzinach nadliczbowych na stanowiskach, na których występują przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń lub natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia, jest dopuszczalna wyłącznie w przypadku prowadzenia akcji ratunkowej.

​​Do żadnych godzin nadliczbowych pracodawca nie może zmusić kobiet w ciąży ani pracowników młodocianych.

Nadgodziny – ile płatne i czy można zaoferować zamiast tego wolne za nadgodziny?

Odbiór nadgodzin wiąże się z koniecznością finansowej rekompensaty lub udzielenia czasu wolnego.

Stawka godzinowa jest uzależniona od tego, kiedy przypadają godziny nadliczbowe. Podwójna stawka należy się:

• w nocy;
• w niedziele i święta (jeśli pracownik zwykle w nie nie pracuje);
• w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę czy święto.

W pozostałych dniach stawka godzinowa wzrasta o 50% standardowego wynagrodzenia.

Natomiast wolne za nadgodziny jest uzależnione od tego, kto o nie wnioskuje. Jeśli to pracownik woli dzień wolny od bonusu pieniężnego, odbiera taką samą ilość godzin, jaką przepracował w ramach nadgodzin. Z kolei, jeżeli pracodawca narzuca zatrudnionemu tego typu alternatywę, trzeba zastosować proporcję 1:1,5, czyli za dwie godziny nadliczbowe przysługują trzy godziny wolne.

Podsumowanie

Praca w godzinach nadliczbowych co do zasady powinna być stosowana w sytuacjach awaryjnych lub w przypadku nieprzewidzianych okoliczności. Pracodawcę obowiązuje limit nadgodzin w roku oraz konieczność zrekompensowania zatrudnionemu pracy ponad normę. Z drugiej strony, nadgodziny zaliczane są do obowiązków pracownika i nie można ich odmówić. Wyjątek stanowią tu pracownice w ciąży oraz osoby młodociane. Mocno ograniczona jest także możliwość domagania się wyrobienia nadgodzin przez pracowników na stanowiskach wiążących się z zagrożeniem zdrowia lub życia.

 

Artykuł został przygotowany we współpracy z radcą prawnym z Kancelarii Prawa Pracy Wojewódka i Wspólnicy.

---

Treść artykułu została zamieszczona jedynie w celach informacyjnych i nie stanowi ani nie może zastąpić profesjonalnej porady prawnej. Wszystkie artykuły są aktualne jedynie w dniu ich opracowania. Należy zauważyć, że tego typu informacje szybko mogą stać się nieaktualne. Nie należy podejmować jakichkolwiek działań na podstawie informacji umieszczonych na niniejszej stronie bez uprzedniego zasięgnięcia porady prawnej.